Нясвіжскія навіны 370 гадоў таму, 18 студзеня 1654 года, украінская Пераяслаўская Рада абвясціла: украінскі народ аднадушна рашыў уз’яднацца з Расіяй, з вялікім рускім народам, адзінакроўным братам, надзейным саюзнікам. Гістарычны акт прынялі падчас кіраўніцтва Украінай выдатным дзяржаўным дзеячам і палкаводцам гетманам Багданам Хмяльніцкім. Рашэннем Рады замацавалі аўтаномныя правы Украіны. Так, у ходзе вызваленчай барацьбы ўкраінскага народа супраць нацыянальнага і рэлігійнага прыгнёту з боку каталіцкай Польшчы ў 1648 — 1654 гадах склалася самастойная ўкраінская народнасць, сфарміравалася ўкраінская дзяржава.
Яе падмуркам была Старажытнаруская дзяржава, Кіеўская Русь, феадальныя княствы якой хоць і былі самастойнымі, але з’яўляліся адзінай Руссю. Яе насельніц- тва называлі русамі, русінамі, русічамі. Яны мелі агульную старажытнарускую пісьменнасць, аб чым сведчаць пісьмовыя помнікі Кіева, Полацка, Ноўгарада, Турава часоў Ефрасінні Полацкай. Мова ўкраінская, як і беларуская, развівалася са старажытнарускай. З Х стагоддзя ў нас існавала адзіная праваслаўная вера. Храмы Сафіі ў першых трох гарадах сведчаць пра ўсходнеславянскае адзінства. Яго пацвярджае і той факт, што адзіным быў тып гарадоў, іх планіроўка, знешні і ўнутраны выгляд, лад жыцця. Вучоныя маюць на гэты конт шмат досведаў. У нас адны карані, адна ўсходнеславянская калыска.
Праўда, некаторыя гісторыкі выказваюць іншае меркаванне, нягледзячы на доказы. А на Украіне, ва ўгоду палітычным кан’юнктуршчыкам, шавіністам і радыкальным нацыяналістам, алігархічнай вярхушцы, у апошнія 30 гадоў наогул перапісалі гісторыю, каб прыні- зіць усё рускае, адмовіцца ад яго, замяніць заходнееўрапейскім.
Да яднання з магутным суседам Багдана Хмяльніцкага падштурхнула вельмі важкая прычына. Удалае геаграфічнае размяшчэнне, багатая прырода і землі Украіны заўсёды былі прывабным кусочкам для іншаземных захопнікаў. Хто толькі ні таптаў іх, ні рабаваў набыткі старажытных славянскіх плямёнаў — антаў і пазней на працягу шматвекавой гісторыі! Раз- дзіралі на часткі польскія і літоўскія феадалы, спапялялі татара-мангольскія заваёўнікі. Асаблівай была экспансія пасля распаду Старажытнай Русі на самастойныя княствы ў ХІІ стагоддзі. Закарпацце захапіла Венгрыя. У ХІІІ ст. адбылося спусташальнае нашэс- це манголаў. У ХІV ст. Польшча захапіла Галіцыю і Заходнюю Валынь, да ВКЛ адышла Усходняя Валынь, а Паўночную Букавіну ўключылі ў склад Малдаўскага княства. У ХV ст. Польшча захапіла Заходнюю Падолію, у ХVІ ст. туркі — Паўночнае Прычарнамор’е. Пасля вайны Маскоўскай дзяржавы з ВКЛ у 1500 — 1503 гг. Маскве адышлі Чарнігава-Северскія землі. А паводле Люблінскай уніі 1569 г. Валынь, Падолія, Кіеўшчына былі анексіраваны Рэччу Паспалітай. Апошняя ўзмоцнена насаджала і свае
нацыяналістычныя прыярытэты, і сваю рэлігію. Украінскі народ змагаўся супраць такога прыгнечання, шукаў падмогі і паратунку ў рускай дзяржавы. Яна пастаянна падтрымлівала ўкраінскі народ у яго барацьбе за вызваленне ад польскага іга, ад турэцкага панавання, ад нашэсця шведаў. Украінцы, рускія, беларусы плячо ў плячо стаялі ў баях з чужынцамі. І толькі здрада гетмана Мазепы, пераход яго на бок шведаў падчас Паўночнай вайны 1700 — 1721 гг. далі падставу рускаму цару Пятру І абмежаваць правы новага гетмана Украіны.
У выніку войнаў і трох падзелаў Рэчы Паспалітай украінскія землі адышлі Расійскай дзяржаве. Паскорылася развіццё прамысловасці, яе цэнтрамі сталі Екацярынаслаў, Харкаў, Адэса.
Многае давялося перажыць украінскаму народу і пазней. Барацьбу са сваімі памешчыкамі і капіталістамі, са знешнімі інтэрвентамі, грамадзянскую вайну, новы захоп зямель суседнімі заходнімі дзяржавамі, моцную засуху і масавы голад у 1930-х гадах, польскую акупацыю заходняй тэрыторыі да 1939-га, Вялікую Айчынную вайну з яе велізарнымі разбурэннямі, гібеллю больш пяці мільёнаў чалавек.
І толькі пасля Вялікай Перамогі над германскім фашызмам, дзякуючы Чырвонай Арміі, савецкай уладзе, Маскве, Савецкая Украіна сабрала свае землі. Разбуранае вайной аднавілі да пачатку 1950 года — усім светам, кагалам, талакой (у слове “калектывізм” у беларускай мове існуе шмат добрых сінонімаў). УССР дапамагалі ўсе народы Савецкага Саюза, пацвярджаючы сваю непарушную дружбу. Былі пабудаваны Дняпроўская ГЭС, металургічныя заводы “Азоўсталь” і “Запарожсталь”, Крыварожскі і Харкаўскі трактарныя і многае іншае. Масква пасылала Украіне станкі і аўтамабілі, Ленінград вырабляў для Кахоўскай ГЭС турбіны, з Урала ішлі экскаватары, з Беларусі — трактары і самазвалы, з Латвіі — вагоны. У сваю чаргу, украінцы накіроўвалі ў іншыя рэспублікі СССР вугаль, метал, паравозы. Абменьваліся вопытам шахцёры Данбаса і Кузбаса, машынабудаўнікі Ленінграда і Харкава, нафтавікі Баку і Барыслава, калгаснікі Кіеўшчыны і Падмаскоўя, Херсоншчыны і Грузіі, Чарнігаўшчыны і Беларусі.
У 1953-м годзе па выплаўцы чыгуну і сталі, вытворчасці пракату, выпуску трактараў Украіна далёка пераўзыходзіла Францыю, Італію і іншыя буйныя капіталістычныя краіны Еўропы. Першае месца ў свеце па механізацыі вуглездабычы заняў Данбас — рускі Данбас, якім Украіна прырасла падчас утварэння савецкай сацыялістычнай рэспублікі.
З кожным годам павялічвалася вытворчасць тавараў народнага спажывання. Вялікія зрухі адбыліся ў галіне навукі, культуры і мастацтва. Асаблівымі былі поспехі ў заходніх абласцях, дзе ў час польскай акупацыі ўсё гэта не развівалася.
У 1954 годзе ў гонар 300-годдзя ўз’яднання Украіны з Расіяй УССР быў перададзены рускі Крым. Крым, за валоданне якім Расія вяла барацьбу з канца ХVІІ стагоддзя. А ў ходзе руска-турэцкай вайны ў 1768 —1774 гг. авалодала ім. Гераічная абарона Севастопаля падчас Крымскай вайны 1853 — 1856 гг. Расійскай імперыі з кааліцыяй Вялікабрытаніі, Францыі, Турцыі і Сардзініі ўвайшла ў гісторыю Расіі як адна са слаўных старонак рускага ваеннага майстэрства. У Вялікую Айчынную вайну паўвостраў быў вызвалены ад акупантаў у выніку Крымскай аперацыі, праведзенай у 1944 г. доблеснай Чырвонай Арміяй.
Ганаровае званне “Горад-герой” было прысвоена Кіеву, Адэсе, Севастопалю і Керчы.
Да 50-годдзя ўтварэння УССР, напрыканцы 1967 года, яе ўзнагародзілі ордэнам Кастрычніцкай Рэвалюцыі. У 1970 годзе ордэнам Леніна — Харкаўскую вобласць і Харкаўскі трактарны завод. У 1973-м рэспубліка была ўдастоена ордэна Дружбы народаў. Украіна паспяхова развівалася ў савецкія часы. А вось у часы незалежнасці, пасля распаду СССР, у ёй быў створаны музей савецкай акупацыі. Ну ці не дзікунства іх русафобская апантанасць?!
Неяк прачытала пра такі факт. Дзяржсакратар ЗША Блінкен, які садзейнічае ўкраінскім неанацыстам, заявіў: “Я не хачу пакутаў расійскага народа, але гэта адбудзецца!”. А яго прадзед нарадзіўся на Украіне і змог у Кіеве атрымаць вышэйшую адукацыю толькі таму, што рускія дваране і мяшчане з высакароднасці аддавалі частку сваёй “неўкраінскай” квоты на студэнцкія месцы першага курса ўніверсітэта. Неблагія былі ва ўкраінцаў “акупанты” — клапаціліся пра адукаванасць мясцовага люду, развіццё тэрыторый. Чаго не скажаш пра сапраўдных захопнікаў, якія толькі рабавалі. Але ведаць праўду ні палітыкам ЗША, якія сёння фактычна з’яўляюцца гаспадарамі Украіны, ні кіеўскаму рэжыму нявыгадна.
Захацелася Украіне самастойнасці ад Савецкага Саюза — 24 жніўня 1990 г. абвясціла сваю незалеж- насць. Нават даўгоў не давялося выплочваць, за ўсе рэспублікі гэта зрабіла Расійская Федэрацыя, стаўшы правапераемніцай СССР. Чаго не хапала Украіне яшчэ? Амерыканскіх пячэняк? Увайшоўшы ў 1991 г. у склад СНД, украінскія палітыкі ў 1997-м падпісалі Хартыю аб асобым партнёрстве з НАТА. ЗША адвялі Украіне ролю плацдарма для барацьбы з Расіяй, зрабілі яе інструментам у гэтым процістаянні Захаду і Усходу, у вайне супраць нашай славянскай супольнасці. Як тлумачаць эксперты, “ішла дрэсіроўка сіл, адсеў усяго добрага, выцягванне на свет божы ўсяго самага горшага”. Так, пра вялікія дасягненні замоўчвалі, а вось у галадаморы абвінавачвалі на кожным кроку.
Ужо ў 1980-х, яшчэ ў Савецкай Украіне, адрадзілася радыкальная нацыяналістычная плынь, якую сілкавала мэтанакіраваная антырасійская ідэалогія ЗША і Вялікабрытаніі. Яе правадніком сталі некамерцыйныя і няўрадавыя арганізацыі фонду Сораса, галоўнага фінансіста рэвалюцый, дзяржаўных пераваротаў у розных краінах. У 1989 годзе па Кіеве маршыравалі прадстаўнікі і паслядоўнікі радыкальных груповак мінулага — Арганізацыі ўкраінскіх нацыяналістаў і Украінскай паўстанцкай арміі. Крыху пазней аднаго з іх кіраўнікоў, Бандэру, абвясцілі героем Украіны, павялі сапраўдную фашызацыю часткі грамадства.
Давайце ўзгадаем: напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны гітлераўская ваенная разведка заключыла з АУН палітычнае пагадненне аб сумесных дзеяннях супраць СССР. З дапамогай гітлераўцаў аунаўцы разлічвалі “зваліць панаванне бальшавізму на Украіне, адарваць краіну раз і назаўсёды ад усялякай Маскоўшчыны”, стварыць самастойную Саборную Украінскую дзяржаву. Легіёны АУН атрымалі ад немцаў 2,5 млн рэйхсмарак, зброю, амуніцыю.
“Наша ўлада павінна быць страшнай”, — гаварыў Бандэра. І на Украіне пачаўся масавы тэрор. Толькі ў першыя дні акупацыі ў яе заходніх абласцях аунаўцы па-зверску замучылі 40 тысяч чалавек. Такая жорсткасць здзівіла нават немцаў. Іх афіцэры, адпраўляючы паведамленні дамоў, пісалі, што ўкраінскіх нацыяналістаў трэба знішчаць, што яны небяспечныя, з імі нельга супрацоўнічаць.
30 чэрвеня 1941 г. АУН абвясціла ў Львове незалежную Саборную Украіну і паслала прывітанне Гітлеру. У ім гаварылася: “Адноўленая Украінская дзяржава будзе цесна супрацоўнічаць з нацыянал-сацыялістычнай вялікай Германіяй, якая пад кіраўніцтвам Адольфа Гітлера стварае новы парадак у Еўропе і свеце і дапамагае ўкраінскаму народу вызваліцца з-пад маскоўскай акупацыі. Украінская нацыя- нальна-рэвалюцыйная армія, якая будзе стварацца на ўкраінскай зямлі, разам з саюзнай нямецкай арміяй будзе і далей змагацца супраць маскоўскай акупацыі за суверэнную Саборную Украінскую Дзяржаву…”. Але Гітлер бачыў Украіну не незалежнай, а часткай рэйха. Ён загадаў распусціць урад Саборнай Украіны. Ініцыятары яе стварэння, у т.л. і Бандэра, былі змешчаны ў канцлагер.
Да чаго мы сёння пра Украіну? Таму, па-першае, што ваенны канфлікт паміж нашымі суседнімі славянскімі дзяржавамі — самае, бадай, балючае для Беларусі. Па-другое, антыдзяржаўны пераварот у Кіеве ў 2014-м — гэта зусім не пра незалежную, Саборную Украіну, гэта не жаданне ўсяго народа, а вынік прафесійнага атручвання мазгоў часткі простых украінцаў заходняй прапагандай, фінансавая падпітка, подкуп палітычнай вярхушкі. Не за вайну галасавалі ўкраінцы падчас выбараў сваіх прэзідэнтаў і дэпутатаў, не за адмену ўсяго рускага. Толькі тыя зрабілі наадварот. Па-трэцяе, такі ж малюнак складваўся ў свой час у Беларусі. Такія ж лізаблюдскія пасланні накіроўвалі нямецкім кіраўнікам (спачатку — кайзеру Вільгельму, пасля — нацысту Гітлеру) беларускія радыкалы, якія рваліся да ўлады. Такая ж палітычная тэхналогія мяккага ўздзеяння на псіхіку і светапогляды людзей укаранялася ў нас заходнімі спецслужбамі, транснацыянальнымі карпарацыямі, якія там іграюць першую скрыпку, у 1990-х, да іх і пазней. Тая ж праграма: адмаўленне ад супрацоўніцтва з Расіяй, ад рускай мовы, поўная пераарыентацыя на Захад, ліквідацыя слабых прадпрыемстваў, прыватызацыя буйных, продаж зямлі ў прыватныя рукі…
Тамара ПРАЛЬ-ГУЛЬ,
член Беларускага саюза журналістаў.
(Заканчэнне будзе).
