Нясвіжскія навіны Падзеі ў суседняй Польшчы, недружалюбныя адносіны яе палітычнай вярхушкі да Беларусі, непамернае нарошчванне ўзбраення за нашай заходняй граніцай — пастаянная тэма беларускіх СМІ, абмеркавання ў нашым грамадстве, ацэнкі нашых улад і размоў абывацеляў “на кухні”.
Тое, што мы не хочам ніякай канфрантацыі, ні тым больш ваеннага канфлікту, Беларусь заяўляла не аднойчы. І просты народ Польшчы, не апаганены “пілсудчынай”, хоча жыць па-суседскі ў міры і супрацоўніцтве.
Звернемся толькі да дзвюх кастрычніцкіх падзей у нашай краіне, якія тычыліся дадзе- най тэмы або прама, або ўскосна.
У размове з журналістамі ў час рабочай паездкі 6 кастрычніка ў Брэсцкую вобласць Прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка аб адносінах нас да палякаў падкрэсліў: “Мы не хочам, каб палякі лічылі нас чужымі людзьмі, ворагамі. Мы ніколі не ставілі сваёй мэтай ваяваць з палякамі, ці нават абвастраць з імі адносіны. Нам гэта не патрэбна”.
Для грамадзян Польшчы, як і для літоўцаў і латвійцаў, адкрыты беларускі бязвіз, каб яны прыязджалі да нас па сваіх справах, каб бачылі, якая ў нас абстаноўка, бачылі праўду, змаглі разабрацца ва ўсім.
З пачатку 2023 года Беларусь па бязвізу наведалі 32 тысячы 861 грамадзянін Польшчы. А ўсяго па бязвізу — 54 тыс. 571 паляк.
“Людзі няхай маюць зносіны. Не трэба закрывацца, — упэўнены наш Прэзідэнт. — …Хачу, каб палякі не думалі, што тут жывуць ворагі. Мы былі добрымі для іх суседзямі і будзем. А гэтыя Тускі, Маравецкія, Дуды сёння прыходзяць, заўтра сыходзяць. Як і Лукашэнкі. Мы людзі часовыя. Толькі трэба паводзіць сябе так, каб у гісторыі якім-небудзь нягоднікам ці падонкам не застацца”.
Людміла ВІТКО, начальнік аддзела ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі райвыканкама, дэпутат Мінскага абласнога Савета дэпутатаў:
— І яшчэ ў працяг размовы аб недружалюбных, мякка кажучы, адносінах польскай эліты да Беларусі. Нягледзячы на тое, што ў верасні 1939 года Польшча як дзяржава была знішчана гітлераўскім фашызмам, а ў 1944—1945 гадах яе народ вызваліла ад прыгнёту карычневай чумы Чырвоная Армія, ды яшчэ цаной жыцця 600 тысяч савецкіх салдат, сёння Варшава мусіруе праблему “савецкай акупацыі” і гаворыць, што ёй павінны (Расія, Беларусь?) кампенсаваць урон, нанесены Савецкім Саюзам за 1939—1945 годы.
Але ж архіўныя даныя сведчаць аб тым, якую вялікую дапамогу СССР аказаў разбуранай суседняй славянскай дзяржаве пасля вайны. Гэтыя лічбы абнародаваны. У Польшчу было адпраўлена 280 тысяч тон маторнай нафты, 45 тысяч тон вугалю, 3 тысячы тон газы, 6 тысяч тон солі, 60 тон чаю. Прамыя пастаўкі харчавання, медыкаментаў, паліва вымяраліся паўтара мільярдамі рублёў. Наша краіна вы- дзеліла беспрацэнтныя крэдыты і прамыя субсідыі ў размеры 60 мільёнаў савецкіх рублёў і 10 млн долараў. Дзякуючы падтрымцы Савецкага Саюза, Польшчы ўдалося пазбегнуць масавага голаду.
І гэта ў той час, калі сам Савецкі Саюз быў знясілены крывавай вайной, насельніцтва на былых акупіраваных немцамі тэрыторыях жыло ў зямлянках, бо хаты ворагі спалілі або разбурылі. Трэба было аднаўляць прадпрыемствы. Але савецкі чалавек, выхаваны на прынцыпах інтэрнацыяналізму, дружалюбнасці, узаемадапамогі, быў гатовы ісці насустрач іншым, каб разам пераадолець цяжкасці, разам ісці ў новы дзень.
Акрамя таго, Польшчы пасля Другой сусветнай вайны аддалі нямецкія землі Памераніі, большую частку Сілезіі, частку Усходняй Прусіі, гарады Шчэцін, Вроцлаў, Гданьск. І іменна кіраўнік СССР Іосіф Сталін выйшаў з такой прапановай: каб заходняя граніца Польшчы была яшчэ болей на захад. А ўсходнія тэрыторыі суседкі прыраслі беларускай Беластокшчынай.
Толькі нічога гэтага ўлады Польшчы ў сваім агалцелым шавінізме не хочуць памятаць і ведаць. Сапраўды, толькі просты польскі народ, прадстаўнікі якога і шануюць нашу агульную гісторыю, зможа захаваць мір у гэтым рэгіёне.
Такой жа міралюбівай палітыкі прытрымліваюцца і многія грамадзяне Польшчы. Як доказ таму — прыезд іх дэлегацыі (каля 30 чалавек) у нашу краіну 12 кастрычніка, у дзень 80-годдзя памятнай бітвы з фашыстамі пад Леніна 1-й польскай дывізіі імя Тадэвуша Касцюшкі.
Аграгарадок Леніна знаходзіцца ў Горацкім раёне Магілёўскай вобласці. Створаная ў 1943 годзе 1-я польская дывізія пад камандваннем генерала брыгады Зігмунта Берлінга разам з Чырвонай арміяй уступіла тут у свой першы смярот- ны бой з гітлераўскімі акупантамі. Яна ўваходзіла ў склад 33-й арміі, была поўнасцю аснашчана па штатах савецкай гвардзейскай дывізіі, мела танкавы полк і знішчальна- супрацьтанкавы дывізіён 45-міліметровых гар- мат. Да пачатку наступлення дывізія налічвала 12144 салдаты і афіцэры. Пасля двух дзён цяжкіх баёў дывізія была выведзена ў рэзерв 33-й арміі на даўкамплектаванне, таму што панесла цяжкія страты. Польскія салдаты і афіцэры праявілі гераізм, 242 з іх былі ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі. Цяжка, напружана ішло вызваленне беларускіх зямель, і не толькі наступальнымі, але і абарончымі баямі. Так, лінія фронту пад Леніна заставалася нерухомай на працягу васьмі месяцаў. У брацкіх магілах там ляжаць 2766 савецкіх салдат і 546 польскіх. І гэта могуць быць не канчатковыя лічбы загінуўшых, як кажуць спецыялісты, што вядуць пошукі ў архівах.
Разам з савецкімі воінамі, якія за гераізм, праяўлены ў бітве пад Леніна, удастоены звання Героя Савецкага Саюза, яно было прысвоена і палякам. Намесніку каман- дзіра па палітчастцы 1-га пяхотнага палка 1-й польскай дывізіі капітану Юліушу Гюбнеру, які 12 кастрычніка ў баі замяніў камандзіра палка, быў цяжка паранены, але не пакінуў поле бою. Капітану Уладзіславу Высоцкаму, намесніку камандзіра батальёна, які адным з першых уварваўся ў суседнюю з Леніна вёску Трыгубава, і афіцэр загінуў у гэтым баі. Стралку жаночай роты аўтаматчыкаў Анэлі Кжывань, якая таксама загінула 12 кастрычніка, ратуючы параненых і дакументы штаба дывізіі з ахопленай полымем машыны. Званне Героя ўсім траім было прысвоена 11 лістапада 1943 года. Да вызвалення ад акупантаў Польшчы наперадзе былі яшчэ доўгія месяцы. Але першыя свае гераічныя крокі на шляху вызвалення 1-я польская дывізія ўжо зрабіла.
Ушанаваць памяць загінуўшых пад Леніна зараз прыехалі, традыцыйна, беларусы, расіяне, палякі. Член Асацыяцыі пераемнікаў польскіх ветэранаў Другой сусветнай вайны Яраслаў Аўгусціняк з Варшавы сказаў: “З болем сачу за імкненнем нашых польскіх улад забыць ваенную гісторыю. Нельга дзяліць кроў, пралітую за агульную перамогу… Адсюль, з Беларусі, ішлі салдаты вызваляць Польшчу. З той бітвы, у якой бралі ўдзел польскія салдаты 1-й польскай дывізіі імя Тадэвуша Касцюшкі, пачалося братэрства з беларусамі, расіянамі, палякамі. Мы разам ваявалі су- праць Гітлера. Нельга дапускаць, каб моладзь гэта забывала. А палітыка цяперашніх варшаўскіх улад якраз накіравана на гэта. У школах дзецям спрабуюць прыпаднесці ілжывую інфармацыю. Усё гэта працуе на тое, каб людзі забывалі гістарычныя факты, вайну. Пра яе ў нас вельмі мала гавораць. Беларусь у дадзеным плане паказальная — тут шануюць памяць”.
Той жа думкі прытрымліваецца Лех Леапольд Яўсейчык з Любліна:
“Мы, славяне, ваявалі разам
плячом да пляча.
І сёння павіны жыць
у міры і згодзе…”.
Вольга Дабжынска з Ленчыца распавяла: “У Еўропе знішчаюць помнікі савецкім салдатам. Вось і ў маім родным горадзе з мемарыялу знікла зорка і таблічка. Але людзі па-ранейшаму нясуць да манумента кветкі” .
Помнік знішчыць можна,
а памяць — ніколі.
Як пераадольваў сотні і сотні кіламетраў ад Варшавы да Леніна, расказаў Ежы Кельбовіч. На машыне прыехаў у Цярэспаль. На аўтобусе — у Брэст, поездам — да Оршы, адтуль — да станцыі Пагодзіна ля Горак, на маршрутцы — у Леніна. Раней палякам трапіць да магіл родных, блізкіх, землякоў дапамагала іх міністэрства абароны, цяпер не дапамагае. Людзі, каму дазваляе здароўе, дабіраюцца, як могуць. Але — едуць. Бо памяць — гэта святое. А добрыя адносіны — залог міру на зямлі.
Шкада, што так думаюць толькі простыя жыхары Польшчы. Палітыкі — зусім інакш. У апошнія гады мы бачым, як варожа ставіцца да Беларусі вярхушка партыі “Права і справядлівасць” у асобах Дуды-Маравецкага-Качыньскага і чыноўнікаў рангам чуць ніжэй. Польскі бок без тлумачэння прычын адмовіў у акрэдытацыі прадстаўніку Беларусі, які быў уключаны ў склад місіі назіральнікаў ад Парламенцкай асамблеі Арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтве ў Еўропе за парламенцкімі выбарамі ў Польшчы. Аб гэтым нашаму прадстаўніку паведамілі проста на дзяржаўнай граніцы, і палякі яму не дазволілі праезду на іх тэрыторыю.
Па-першае, гэта з’яўляецца парушэннем міжнародных нормаў. Па-другое, “падобны дэмарш у адносінах да нашай дзяржавы прыняты ўпершыню ў навейшай гісторыі і сведчыць аб прыхільнасці да курсу на далейшую эскалацыю”, як выказаў сваю думку старшыня Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь Уладзімір Андрэйчанка. А “Грамадзянская платформа” Туска, якая выступіла на нядаўніх парламенцкіх выбарах у апазіцыі, ужо заявіла, што гатова паляпшаць адносіны з усімі суседзямі, акрамя Саюзнай дзяржавы. Польшча па-ранейшаму застаецца верным правадніком інтарэсаў ЗША ў Еўропе і напружанне ў нашых адносінах будзе толькі падаграваць.
Тамара ПРАЛЬ-ГУЛЬ,
журналіст.
