Нясвіжскія навіны Многія, думаю, памятаюць выступленні Мінскага тэатра сатыры і гумару “Хрыстафор”. І не ўсе ведаюць, што адзін з яго заснавальнікаў і першы кіраўнік —Уладзімір Пярцоў, пісьменнік, драматург, стваральнік яшчэ і кіеўскага дуэта “Кролікі”, — жыве ў Нясвіжы. Вядучы акцёр тэатра Яўген Крыжаноўскі ў адным з артыкулаў так гаворыць пра першую сустрэчу з нашым земляком, якая адбылася на яго кватэры:
— Пярцоў палез у сумку і дастаў адтуль … тоненькую папачку… Прыкладна праз гадзіну чытанне скончылася, і геніяльныя гумарысты Юрый Лясны, Генадзь Давыдзька і сам аўтар успамінаў, закрылі, урэшце, адкрытыя ад здзіўлення і захаплення раты. — Перад намі сядзеў АЎТАР, — працягвае Яўген Крыжаноўскі. — Прычым, заўважце, гэта слова ў яго артыкуле складаецца з усіх загалоўных літар.
Мы, артысты, былі на эстрадзе навічкамі, непрафесіяналамі. Пярцоў жа, наадварот, быў майстрам, які спазнаў законы гэтага жанру. Адказнасць на ім ляжала каласальная, і ён спрабаваў стварыць новы тэатр, фактычна новы накірунак у беларускай эстрадзе.
І гэта ў яго атрымалася.
А зусім нядаўна Уладзімір Васільевіч прыйшоў на сустрэчу з юнымі ўдзельнікамі сумеснага праекта “Парады з вуснаў несвіжан” і адначасова наведвальнікамі клуба духоўна-маральнага выхавання “Ноеў каўчэг”, якая адбылася ў Нясвіжскай цэнтральнай раённай бібліятэцы імя Паўлюка Пранузы. Прыйшоў, як і на сустрэчу з вядомымі артыстамі эстрады, таксама з тоненькай папачкай, у якой знаходзіўся толькі адзін яго твор, апавяданне “Ибо не знаете ни дня ни часа…» (Размышление по одному печальному поводу). У гэтым апавяданні — і сэнс жыцця, і галоўныя каштоўнасці, на якія павінны арыентавацца ўсе мы. А пасля пісьменнік адказаў на пытанні рабят. Юнакі і дзяўчаты не прамінулі дакрануцца і да некаторых біяграфічных момантаў Уладзіміра Васільевіча.
Яны даведаліся, што будучы драматург нарадзіўся ў Кіеве. Скончыў факультэт журналістыкі Кіеўскага універсітэта. Працаваў на ўкраінскім тэлебачанні і радыё. Лічыў прафесію журналіста дарам ад Бога, а найлепшай прафесійнай якасцю — чыстае сумленне. У самым разгары кар’еры Уладзімір Васільевіч пакінуў працу і … стаў вартаўніком на рацэ Днепр. Менавіта тады з-пад яго пяра пачалі выходзіць творы, якія, безумоўна, заслугоўвалі і заслугоўваюць зараз увагі шырокага кола чытачоў. Гэта былі глыбокія псіхалагічныя апавяданні, здольныя кранаць самыя патаемныя куточкі душы ( “Дзверы”, “Тайм-Аўт”), вяртаць да нармальнага існавання з небыцця (“Сонца ў бакале”, “Чужыя дзядзькі”), папярэджваць ад неабдуманых учынкаў (“Дробязная песня”).
Уладзімір Пярцоў супрацоўнічаў з многімі вядомымі эстраднымі выканаўцамі: Кларай Новікавай, Яфімам Шыфрыным, Янам Арлазоравым, Яўгенам Петрасянам і іншымі. А быў час, калі да эстрады ён ставіўся абыякава, больш таго — зусім не любіў яе. І не разумеў. Але ў хуткім часе прыйшло ўсведамленне таго, што эстрада — гэта гіганцкая трыбуна, з дапамогай якой можна выяўляць і цкаваць заганы грамадства, і адначасова лячыць чалавечыя душы.
Уладзімір Васільевіч пераехаў у Маскву. Стаў папулярным як гумарыст. Працаваў ў Москанцэрце і Росканцэрце. Вядомыя расійскія артысты Раман Карцаў і Віктар Ільчанка прапанавалі напісаць для іх праграму. Пасыпаліся заказы. Але чамусьці не сядзелася гэтаму няўрымсліваму чалавеку на месцы. Лёс прымушаў рухацца далей. І зноў, як калісьці ў Кіеве, у самы пік папулярнасці, Уладзімір Васільевіч пераехаў у Мінск, каб стварыць вельмі вядомы тэатр гумару “Хрыстафор”. У гэты час ён не парываў сувязі і з радзімай — паралельна з “Хрыстафорам” стварыў кіеўскі дуэт “Кролікі”. Думаю, зараз мала знойдзецца людзей, якія не памятаюць знакамітыя словы з рэпертуару “Кролікаў”: “Кролики — это не только ценный мех, но и три-четыре килограмма диетического, легко усваиваемого мяса!” Працы з гэтымі калектывамі пісьменнік аддаў амаль дваццаць гадоў свайго жыцця.
У 2001 годзе да юбілею знакамітага аўтара сябры выдалі кнігу яго твораў “Тонкий слой интеллигенции”. Тыраж склаў 25000 экземпляраў.
Зараз Уладзімір Васільевіч жыве ў Нясвіжы. Менавіта сюды, пасля гулу і тлуму сталіц, адправіўся пісьменнік у 1995 го- дзе, каб знайсці Бога і галоўны сэнс жыцця. Але супрацоўніцтва з вядомымі расійскімі і ўкраінскімі эстраднымі дзеячамі Пярцоў пакінуў не адразу.
Рабяты спыталі, ці можна захаваць станоўчыя адносіны да сатыры і веру ў Бога, на што Уладзімір Васільевіч адказаў:
— Сатыра — гэта такая з’ява, яна не зусім разумная. Па-першае, яна злая. А з Богам нельга быць злым. Мяне усё жыццё называлі сатырыкам. Нават дакумент такі ёсць — пісьменнік-сатырык. А я не пісьменнік-сатырык, я пісьменнік-гумарыст. А гумар — гэта іншае. Гумар, як правіла, цёплы. Я не люблю сатыру.
Аб папулярнасці Пярцова-гумарыста сведчыць і той факт, што на адным з конкурсаў сатыры і гумару, у якім удзельнічаў і тэатр “Хрыстафор”, восемдзесят працэнтаў канкурсантаў чыталі творы Уладзіміра Пярцова.
Выказаў пісьменнік і свае адносіны да творчасці:
— Па маладосці здаецца: мне б там пісьменнікам стаць, журналістам, мастаком, музыкантам. А пасля праходзіць час… У мяне ёсць сяброўка, вельмі цікавая артыстка, якая збірае вялікія залы паклоннікаў сваёй творчасці. А пасля канцэрта прыйдзе і кажа: “Такая нуда”. Хвіліну назад у яе гонар феерверкі, апладысменты, а тут сядзіць стомленая жанчына. Таму што любая творчасць ператвараецца ў работу. А любая работа — творчая ці іншая якая, без любові — гэта нуда. Таму няма ніякай творчасці. Ёсць справа, якую ты любіш. А калі любіш, то вось табе і свята.
Зусім нядаўна паліцы цэнтральнай бібліятэкі папоўніліся новымі і перавыда- дзенымі кнігамі Уладзіміра Пярцова. Адна з якіх — “О наших веках и средневековье”, напісана ў сааўтарстве з яшчэ адным нашым знакамітым земляком, хірургам Ігарам Мадэставічам Богушам. Размова аб гэтых выданнях пойдзе на чарговым пасяджэнні клуба “Ноеў каўчэг” 20 кастрычніка бягучага года ў 14 гадзін у цэнтральнай бібліятэцы з удзелам аўтара. Далучыцца да размовы могуць усе, каго цікавіць творчасць нашага земляка.
З шэрагу ўласных твораў аўтар параіў рабятам, у першую чаргу, прачытаць “Песні гор”:
— Галоўнае ў любым творы — гэта пачуццё. Думка прыходзіць і сыходзіць. А пачуццё, адчуванне застаецца. На душы ад прачытанага робіцца або добра, або трывожна, стваральна ці разбуральна. Ведаеце, што выклікаюць “Песні гор?” На душы становіцца неяк праўдзівей, лепш. Інфармацыя, якую вы сёння атрымліваеце пры дапамозе інтэрнету і не толькі, у большасці адмоўная. Гэта забруджвае люстэрка душы. Так вось “Песні гор”, гэта як узяць анучку і яго працерці, і тады нешта такое засвеціцца.
У маладосці Уладзімір Васільевіч вельмі любіў творы Андрэя Платонава. А неяк дачка нашага суразмоўцы Надзея — культуролаг, вельмі сур’ёзны чалавек, прамовіла:
— Ёсць чатыры пісьменнікі: Талстой, Чэхаў, Дастаеўскі і Пярцоў.
— Яна не жартавала, — тлумачыць Ула- дзімір Васільевіч. — Толькі лепш, чым Чэхаў, не бывае. З твора ты здымаеш, як я ўжо казаў, адчуванне: падабаецца — не падабаецца. А што датычыцца канкрэтна мудрасці, то гэта — Евангелле.
Калісьці ў сям’і Пярцовых моцна захварэла дачка. Ірына Аляксандраўна, жонка пісьменніка, знайшла ў сталіцы знакамітага доктара, на якога і была ўскладзена надзея на выратаванне. Але ў бальніцы чарга была такой вялікай, што трапіць у кабінет было нерэальным. Напрыканцы прыёму Ірына Аляксандраўна адолела непераадольную перашкоду — зачыненыя дзверы. У роспачы штосьці сказала пра “Хрыстафор”. Накшталт:
— Муж мой стварыў “Хрыстафор” і быў там галоўным рэжысёрам.
Стомленая прыёмам прафесар адрэагавала адразу, нават узрадавалася:
— Ды ў нас уся маладосць на “Хрыстафоры” была пабудавана. Лекцыі прагульвалі, бегалі на канцэрты.
У маці з’явілася спадзяванне: дачушцы дапамогуць.
Стваральнік “Хрыстафора” так пракаменціраваў гэты момант:
— Нас любілі, таму што сапраўды было смешна. І мы ніколі дрэннага не гаварылі. У нас смех быў стваральны, а зараз, часцей за ўсё, разбуральны.
Уратаванне дачкі Пярцоў тлумачыць яшчэ і Божым промыслам:
— Няма Бога — няма нічога. А Бог для нас, як вада для рыбы. Пра гэта дзецям трэба гаварыць як мага раней. Зараз яны ў гаджэтах выглядаюць усякую ерунду. Абароны ад гэтага ў іх ніякай. Я недзе прачытаў, што добрыя пачуцці, справы павінны быць маўклівымі. І трэба ісці ў храм. І для таго, каб прыйсці, гэта павінна быць не разавай акцыяй. Таму што там самае галоўнае.
Уладзімір Васільевіч — прыхаджанін храма Узнясення Гасподня ў Нясвіжы. У 2020 годзе пісьменнік і рэжысёр стварыў фільм аб гэтай святыні — “Гораду і свету”, выкарыстаўшы здымкі і відэаматэрыялы яшчэ аднаго таленавітага несвіжаніна Анатолія Франчука.
У фільме прасочваецца гісторыя будаўніцтва святыні, цяжкасці на шляху да яе асвячэння. Уладзімір Пярцоў спрабуе прасачыць лёсы прыхаджан і настаяцеля храма протаіерэя Аляксандра Данчанкі, на долю якога і выпалі самыя вялікія клопаты па будаўніцтве, якія працягваліся доўгія адзінаццаць гадоў.
У гісторыю храма Пярцоў ўплятае і свае разважанні аб веры, неабходнасці ўдзелу ў літургіі. Гаворыць аб шчасці быць пакліканымі:
— Нам здаецца, мы самі выбіраем, ісці нам да Бога, або ісці міма. Гэта папулярная памылка. Да Сябе Гасподзь прызывае Сам.
Пісьменнік засмучаецца, што “ў маладых свае хуткасці. Ім, вядома, не да храма. Іх падганяе маладосць. Гоніць і гоніць міма. А адтуль, з маладосці, у старасць. Толькі яны гэтага пакуль яшчэ не падазраюць”.
Разважаючы аб адданасці веры адной з прыхаджанак сталага веку, што прыпынілася ля распяцця ў момант здымкаў фільма, Уладзімір Пярцоў усклікае: “Каб мы заўсёды так стаялі перад Выратавальнікам. Колькі б глупстваў засталіся б недаробленымі або не скончанымі. І так лёгка б нам было адказваць там, дзе калісьці прыдзецца адказваць усім”.
Але ў храме, калі ўзяць пад увагу маштабы горада, адзінкі, большасць “звонку блукае недзе без пастыра” і нават не задумваецца аб тым, што “калі закончыцца Боская літургія, закончыцца і гэты бедны свет”. Людзі забываюцца, што калі ступіць пад скляпенне храма, самы вялікі вецер з дажджом, звонку ці ва ўласным лёсе, змяняецца цішай і цёплым сонейкам. Фільм “Гораду і міру” размешчаны на сайце Нясвіжскага благачыння. Паглядзіце, калі надарыцца магчымасць. Можа, узнікне жаданне што-небудзь змяніць у жыцці?
Валянціна ШЧАРБАКОВА,
кіраўнік клуба “Ноеў каўчэг”
Нясвіжскай цэнтральнай раённай бібліятэкі імя П. Пранузы.
Фота Святланы ПОЛЬСКАЙ.
