Ирина ЕФИШОВА 22-24 жніўня ў Ёханэсбургу (ПАР) адбыўся трохдзённы саміт БРІКС. Без перабольшвання, яго можна назваць адной з галоўных палітычных падзей адыходзячага лета. Многія спецыялісты ўжо надалі яму статус “гістарычнага”. Гэта не дзіўна, бо пытанні, якія абмяркоўваліся на сустрэчы, ахоплівалі менавіта тыя сітуацыі, якія асабліва хвалююць сусветную супольнасць. Неабходнасць змяняць пануючы лад, нацэлены на рэалізацыю патрэб Захаду, — тэма ўжо не новая, але ўпершыню за доўгі час яна была ўзнята на мерапрыемстве такой значнасці.
Варта прыгадаць, што БРІКС не ставіць перад сабой мэту падпарадкаваць іншыя краіны. Арганізацыя заснавана на падмурку партнёрства, раўнапраўнасці і ўзаемнай выгады. І гэтыя пастулаты ніякім чынам не прадугледжваюць умяшальніцтва ва ўнутраную палітыку іншых дзяржаў.
Новыя краіны: узаемная падтрымка
Пашырэнне аб’яднання — галоўная тэма саміта. На сённяшні дзень больш за 20 краін выказалі добра- ахвотнае жаданне папоўніць арганізацыю. Свае намеры прэтэндэнты пацвердзілі падачай афіцыйных заявак. Усе яны былі разгледжаны сёлета ў Ёханесбургу. Такім чынам, с 1 студзеня 2024 года да БРІКС далучацца Аргенціна, Егіпет, Іран, ААЭ, Саудаўская Аравія і Эфіопія. Напярэдадні саміта многія заходнія СМІ выказвалі думкі аб расхожасці меркаванняў краін БРІКС наконт папаўнення яе шэрагаў новымі членамі. У асноўным такія выказванні рабілі адсылку да таго, што ініцыятыва пашырэння арганізацыі зыхо- дзіць ад Расіі і Кітая, а вось Бразілія і Індыя не спяшаюцца радавацца такім перспектывам. Так ці інакш, усе пытанні, якія выклікалі цяжкасці, былі вырашаны падчас сустрэчы.
Прэзідэнт ПАР Сірыл Рамафоса выказаўся наконт пашырэння арганізацыі з вялікім аптымізмам, падкрэсліўшы, што аб’яднанне БРІКС адкрыла новую старонку сваёй гісторыі. Думку калегі падтрымаў і старшыня КНР Сі Цзэньпін, назваўшы саміт гістарычнай падзеяй і новай адпраўной кропкай для супрацоўніцтва.
Уладзімір Пуцін, Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі, павіншаваў краіны, якія далучыліся да БРІКС і паспяшаўся ўпэўніць сваіх калег у тым, што яны і надалей будуць прадаўжаць пачатае: пашыраць уплыў БРІКС у свеце.
Па меркаваннях экспертаў, папаўненне арганізацыі новымі краінамі-ўдзельніцамі — толькі першая хваля. У хуткім часе БРІКС зноў папоўніцца. Вынікам трохдзённай працы стала выданне дэкларацыі, адзін з пунктаў якой змяшчае інфармацыю аб тым, што кіраўнікам МЗС краін БРІКС паручана падрыхтаваць спіс “перспектыўных краін-партнёраў” да наступнага саміту, правядзенне якога плануецца ў 2024 годзе ў Казані.
“Я думаю, што заходняя гегемонія пакуль не заканчваецца.
Але гэта моцны крок у дадзеным кірунку, да шматпалярнага
свету. Калісьці я выступаў на саміце ШАС і адзначаў, што многія
з прагрэсіўнага чалавецтва павярнуліся ў бок ШАС. І нам бы
не спазніцца, нам трэба падцягнуць гэтыя сілы, каб зрабіць
трывалай гэту арганізацыю, каб з’явіўся гэты цэнтр сілы.
БРІКС зрабіў гэты крок. Здорава. Гэта першы крок. А далей, глядзіш, і нейкія разліковыя адзінкі, валюта з’явіцца…”
Прэзідэнт Беларусі А.Р. Лукашэнка.
Пазіцыі на сусветнай арэне
Расійскі дыпламат і кіраўнік МЗС РФ Сяргей Лаўроў выказаўся наконт новых краін-ўдзельніц арганізацыі наступным чынам: “Крытэрыі і працэдуры, якія былі ўзгоднены для краін-партнёраў, безумоўна ўлічваліся. Перш за ўсё, у разлік браліся вага, аўтарытэт і значэнне той ці іншай краіны-прэтэндэнта, і, безумоўна, яе пазіцыі на міжнароднай арэне. Таму што ўсе выступаюць за тое, каб мы папаўнялі нашы рады аднадумцамі”.
С. Лаўроў таксама падкрэсліў, што ў ліку аднадумцаў — краіны, якія вераць у многапалярнасць, у неабходнасць стварэння больш дыпламатычных і справядлівых міжнародных адносін, настойваюць на павышэнні ролі Глабальнага Поў-дня ў механізмы кіравання.
Аргенціна размешчана на тэрыторыі ў 2,8 млн кв.км, колькасць насельніцтва — 46,2 млн чалавек. Аб’ём УВП — каля 633 млрд долараў. І гэта трэцяя эканоміка рэгіёну пасля Бразіліі і Мексікі. Егіпет займае тэрыторыю 1 млн кв.км, і мае насельніцтва ў 110,99 млн чалавек. Аб’ём УВП — 477 млрд долараў. Гэта самая буйная эканоміка Паўночнай Афрыкі. Іран размя- шчаецца на 1,7 млн кв.км, у краіне жывуць 88 млн.чалавек. УВП Ірана складае 388,5 млрд долараў. І гэта краіна займае шостае месца па ўзроўні эканомікі ў рэгіёне. Варта нагадаць, што Іран ужо 40 гадоў прыгнечаны санкцыямі “Захаду”, але гэта не перашкаджае краіне развівацца і гандляваць. Акрамя таго, менавіта Іран валодае трэцім па велічыні запасам нафты і другім у свеце запасам прыроднага газу. Тэрыторыя Аб’яднаных Арабскіх Эміратаў — 83,6 тыс. кв.км, а колькасць насельніцтва — 9,9 млн чалавек. УВП — 507,5 млрд долараў. Краіна займае трэцяе месца па эканамічным развіцці ў Бліжнеўсходнім рэгіёне. Асноўныя кірункі дзейнасці — здабыча і экспарт сырой нафты і газу. Саудаўская Аравія — ўвогуле буйнейшая ў свеце па вытворчасці нафты краіна. Яе тэрыторыя складае 2,1 млн кв.км, а насельніцтва — 35,3 млн чалавек. Аб’ём УВП 1,1 трлн долараў. УВП Эфіопіі — 126,8 млрд долараў. Яна займае трэцяе месца па эканамічным развіцці ў сваім рэгіёне. Плошча краіны — 1,1 млн кв.км, а колькасць насельніцтва — 123,4 млн чалавек. Эфіопія — адзін з буйнейшых экспарцёраў кавы ў свеце.
Просты падлік дазваляе вызначыць, што БРІКС пасля далучэння новых краін-удзельніц будзе валодаць 44,35% сусветных запасаў нафты. Між тым, на долю ЗША, Велікабрытаніі, Германіі, Францыі, Канады і Японіі выпадае ўсяго 3,9%. Агульная плошча ўсіх краін арганізацыі — 48,5 млн кв.км — 36% ад агульнай плошчы Зямлі. УВП арганізацыі складзе 65 трлн долараў, а гэта 37,3% ад сусветнага.
езалежнасць і самастойнасць
Наступным па ліку, але не па значнасці, было абмеркаванне пытання павышэння ролі нацыянальных валют ва ўзаемных разліках, узмацненне патэнцыялу Новага банку развіцця і Пулу ўмоўных валютных рэзерваў БРІКС, а таксама ўдасканаленне плацёжных механізмаў. “Мы адзначылі, што існуе глабальны рух да выкарыстання мясцовых валют у якасці альтэрнатывы існуючым схемам фінансавых разлікаў і альтэрнатыўных плацёжных сістэм. Як БРІКС мы гатовы выкарыстоўваць усе магчымасці па паляпшэнні стабільнасці, надзейнасці і справядлівасці глабальнай фінансавай архітэктуры,” — выказаўся прэзідэнт ПАР Сірыл Рамафоса.
Расійскі дыпламат Сяргей Лаўроў падкрэсліў, што пра адзіную валюту БРІКС гаворка не вядзецца. Асаблівая ўвага надаецца пошуку шляхоў забеспячэння ўзаемнага гандлю, рэалізацыі сумесных эканамічных праектаў і інвестыцый такім чынам, каб не залежаць ад сістэмы, якая знаходзіцца пад кантролем ЗША і іх заходніх саюзнікаў.
Выступаючы па відэасувязі ў фармаце “БРІКС плюс/аутріч” Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі Ула-дзімір Пуцін таксама нагадаў, што Расія выкарыстоўвае ўсе свае магчымасці для барацьбы з голадам у свеце і папярэджанні харчовага крызісу. Асаблівая ўвага, з яго слоў, надаецца забеспячэнню краін Афрыкі і сусветных рынкаў харчам і ўгнаеннямі. Не гледзячы на санкцыі, Расія рэгулярна арганізуе бясплатныя пастаўкі збожжа ў Афрыку. “Афрыканскія сябры могуць быць упэўнены ў тым, што Расія заўсёды застанецца надзейным пастаўшчыком сельгаставараў, працягне падтрымліваць тыя дзяржавы, якія маюць у гэтым найбольшую патрэбу,” — адзначыў У. Пуцін.
Свет змяняецца: з аднапалярнага ён ператвараецца ў шматпалярны. Галоўным інструментам узаема- дзеяння ў гэтай шматпалярнасці будуць арганізацыі эканамічнага супрацоўніцтва, створаныя не на дыктаце заходняга вектара сіл, а на ўзаемавыгадным супрацоўніцтве. Адной з такіх арганізацый, безумоўна, з’яўляецца БРІКС. Для прыклада можна назваць лічбы: сумарная эканоміка дзяржаў, якія ўваходзяць у арганізацыю, на дадзены момант складае 31,5% ад сусветнага ўнутранага валавага прадукта. А з улікам прыняцця ў арганізацыю такіх дзяржаў, як Саудаўская Аравія, Аб’яднаныя Арабскія Эміраты, Іран, яна складзе каля 37% ад сусветнага УВП. Беларусь, безумоўна, адна з краін-прэтэндэнтак на членства ў БРІКС. Для нас гэта вельмі выгадна: мы атрымаем і новыя рынкі збыту для нашых тавараў, і магчымасці ўзаемнага крэдытавання, і іншае. Варта сказаць, што мы маем усе шансы стаць паўнапраўнымі членамі БРІКС: наша краіна зарэкамендавала сябе як надзейны эканамічны парт- нёр, гатовы супрацоўнічаць на ўзаемавыгадных умовах. Пацвержданнем таму можна лічыць ўдзел нашай рэспублікі ў ШАС.
Іван Мамайка, дэпутат Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь.
Ірына Ефішова.
