Нясвіжскія навіны — Афрыка даўно прачнулася. Без Афрыкі свет развівацца не можа. Без яе не можа быць ніякага планетарнага развіцця. Пагэтаму тут і ЗША, і Кітай, і Расія, і Велікабрытанія, увесь Еўрапейскі саюз… Будучае за Афрыкай. Гэта нашы сябры. Мы з імі дамаўляемся ў імя нашых народаў. Мы не ідзём, як некалі ішлі каланіялісты. Мы нясём сюды тэхналогіі і абучаем тут ім людзей, рыхтуем спецыялістаў. Мы ідзём з мірам…
Аляксандр ЛУКАШЭНКА,
Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь.
Мы ўсе бачылі, як у паўднё- ва-афрыканскай краіне Зімбабвэ сустракалі Прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнку падчас яго дзяржаўнага візіту напрыканцы сту- дзеня — пачатку лютага бягучага года. На вышэйшым узроўні: рота ганаровага каравула, чырвоная дарожка, дзяржаўныя гімны і сцягі, залпы з салютных установак, народныя песні і танцы, гукі бубнаў, вясёлыя ўсмешкі і радасныя прывітанні мясцовых жыхароў, якіх сабралася нямала. І яшчэ быў каравай. Яго прыпаднеслі мясцовыя дзяўчаты ў беларускіх нацыянальных касцюмах. А выпечаны ён з мукі, якую намалолі з зерня, што вырашчана і сабрана пры дапамозе беларускай тэхнікі. Гэта было ўсеагульнае свята. Так сустракаюцца сябры.
Беларуская дэлегацыя прыехала ў Зімбабвэ не з пустымі рукамі — перадалі беларускую тэхніку, завяршыўшы другую фазу праграмы па механізацыі фермерскіх гаспадарак.
Раней, падчас наведвання Прэзідэнтам Зімбабвэ Эмерсонам Мнангагва Беларусі, ён папрасіў беларускага калегу: “Лёс зімбабвійскага народа, яго мінулае было нялёгкім. Дапамажы накарміць зімбабвійцаў, дапамажы адрадзіць сельскую гаспадарку”. Аляксандр Лукашэнка паабяцаў. А на запрашэнне наведаць афрыканскую краіну адказаў: “Я з вялікім задавальненнем здзейсню візіт у Зімбабвэ, але спачатку неабходна дамовіцца і рэалізаваць у вас чатыры-пяць канкрэтных праектаў. Такіх праектаў, якія б убачыў увесь зімбабвійскі народ…”. Яны тады абмеркавалі пастаўкі на рынак афрыканскай краіны грузавой, аўтобуснай і кар’ернай тэхнікі, абсталявання для горна- здабываючай галіны, трактараў, прадуктаў харчавання.
Рашэнне нашага Прэзідэнта было вельмі мудрым. Беларусь на справе паказала, што добрае, карыснае яна можа зрабіць для сваіх парт-нёраў. За 2018 — 2022 гады Мінскі трактарны завод паставіў у Зімбабвэ больш за 1,8 тыс. адзінак тэхнікі. Адправілі туды і 80 збожжаўборачных камбайнаў.
Беларуская тэхніка дапамагла забяспечыць харчовую бяспеку Зімбабвэ. Летась там сабралі рэкордны за апошнія 50 гадоў ураджай збожжавых. Тавараабарот паміж нашымі краінамі з 2018 г. вырас у 7 разоў і дасягнуў за 2022 г. каля 40 млн долараў. Народ Зімбабвэ ўбачыў нашы стваральныя крокі на шляху супрацоўніцтва, ацаніў іх. І таму з такой шчырай радасцю сустракаў беларус- кага Прэзідэнта на сваёй зямлі.
Трэцяя фаза праграмы па механізацыі фермерскіх гаспадарак, якая зараз пачалася, ацэньваецца ў больш чым 66 млн долараў. У 2023 — 2024 гг. Беларусь плануе адправіць у Зімбабвэ больш за 3,5 тыс. трактараў, 60 камбайнаў. Для мясцовых муніцыпалітэтаў мы пачалі пастаўляць пажарныя аўтамабілі беларускай вытворчасці. У бліжэйшы час адправяць звыш 30 самазвалаў “БЕЛАЗ”.
Экспартуецца тэхніка разам з сэрвісам, з тэхналогіямі, беларусы абучаюць сваіх партнёраў, каб супрацоўніцтва давала належны эфект. Зараз у Зімбабвэ працуе тры сэрвісныя цэнтры МТЗ, хутка з’явіцца яшчэ тры.
Беларусь гатова ствараць сумесныя вытворчасці, інвесціраваць свой капітал і прымаць капітал краіны-партнёра ў агульныя праекты.
Нам цікавыя іх рэсурсы, ім — наша тэхніка, тэхналогіі, веды і вопыт. У Афрыцы ад 60 % да 80 % насельніцтва занята ў сельскай гаспадарцы. У ёй патрэбны мадэрнізацыя, механізацыя, павелічэнне паставак угнаенняў — развіццё сучаснага земляробства. Беларусь у гэтым спрыяе.
Зімбабвэ можа стаць хабам для прасоўвання тавараў і тэхналогій Беларусі ў іншыя краіны Паўднё- вай Афрыкі. Размова прэзідэнтаў ішла пра суседні Мазамбік, аграрную краіну, дзе вельмі дарэчы беларускія кампетэнцыі.
Вынікам перамоў на вышэйшым узроўні ў Харарэ сталі пагадненні аб заахвочванні і ўзаемнай абароне інвестыцый, аб стварэнні сумеснай пастаяннай камісіі па супрацоўніцтве, аб устанаўленні пабрацімскіх адносін паміж гарадамі Мінск і Харарэ, мемарандумы па ўзае- маразуменні паміж Беларуссю і Зімбабвэ аб узаемным прызнанні дакументаў аб адукацыі, аб супрацоўніц- тве ў рамках паставак у Зімбабвэ машын і абсталявання беларускай вытворчасці для лясной прамысловасці. Заключаны кантракты на пастаўку беларускай трактарнай і збожжаўборачнай тэхнікі, абсталявання для будаўніцтва і мадэрнізацыі комплексаў захавання збожжа.
Беларусь зможа атрымліваць рэдкія карысныя выкапні, сельгаспрадукцю з тропікаў, морапрадукты, пераймаць вопыт у асваенні радовішчаў асобных мінералаў.
Праекты супрацоўніцтва з краінамі Афрыканскага кантынента Аляксандр Лукашэнка абмеркаваў з кіраўнікамі Расіі, Кітая і ААЭ. У багатай на прыродныя рэсурсы Афрыцы многія маюць свой інтарэс. “Нас душаць эканамічнымі санкцыя- мі — мы адкрываем для сябе новыя рынкі”, — сказаў Прэзідэнт у сваім штогадовым Пасланні да беларускага народа і Нацыянальнага сходу.
Аляксандр Рыгоравіч трымае на кантролі выкананне ўсіх дамоўленасцей. У сярэдзіне сакавіка ён заслухаў спецыяльнага пасланніка Кіраўніка дзяржавы Віктара Шэймана, які курыруе развіццё супрацоўніцтва з краінамі Афрыканскага кантынента. Нагадаў, што беларускім спецыялістам трэба адладзіць у Зімбабвэ сістэму аховы здароўя, дапамагчы знізіць дзіцячую смярот- насць, дапамагчы з дзіцячым харчаваннем.
Дыпламатычныя адносіны паміж Рэспублікай Беларусь і Рэспублікай Зімбабвэ ўстаноўлены ў красавіку 1992 г. Летась у гэтай краіне было адкрыта наша пасольства. Зімбабвэ стала пятай дзяржавай на кантыненце, дзе ёсць дыпламатычныя прадстаўніцтвы Беларусі. Яшчэ — у Егіпце, Паўднёва-Афрыканскай Рэспубліцы, Нігерыі і Кеніі. Падчас візіту ў Беларусь міністра замежных спраў і міжнароднага гандлю Зімбабвэ Фрэдэрыка Шавы 28 сакавіка было заяўлена аб пачатку работы іх пасольства ў Мінску.
Усяго Рэспубліка Беларусь нала-дзіла дыпламатычныя адносіны з 51-й з 54-х краін Афрыкі. У 2021 г. тавараабарот з Чорным кантынентам склаў 500 млн долараў. З іх беларускі экспарт — 480 млн. У Беларусі вучыцца амаль 1,6 тыс. афрыканскіх студэнтаў.
Вывад які? Мы ідзём туды працаваць, з мірнымі, стваральнымі ідэямі, прапановамі, наладжваем узаемавыгадныя сувязі, мацуем чэсныя, раўнапраўныя, узаемапаважлівыя адносіны. Падтрымліваем імкненне афрыканскіх народаў да самаразвіцця, дапамагаем у эканамічным і сацыяльным руху наперад. І не ўмешваемся ва ўнутраныя пра- цэсы, не навязваем нейкія ілюзорныя дэмакратычныя каштоўнасці.
Такая добрая практыка засталася ў нас ад савецкага перыяду. СССР прыходзіў у краіны Афрыкі і дапамагаў ім развівацца, падцягваў да больш высокіх стандартаў. Вось пішу гэтыя радкі, а ў галаве круціцца песня: “Напиши мне, мама, в Египет, как там Волга моя течет”. Памятаеце? У 60-70-х гадах ХХ стагоддзя СССР дапамагаў будаваць у Егіпце, на рацэ Ніл, Асуанскую плаціну. Каля дзвюх тысяч савецкіх спецыялістаў і 30 тыс. егіпцян працавалі там. Грандыёзная была будоўля. Плаціна дазволіла на трэць пашырыць плошчу паліўных земель, на 50 % павялі- чыць аб’ём валавой вытворчасці гэтай паўночна-афрыканскай краіны.
І яшчэ. Мы ідзём з павагай да іх памятных дат, іх святых мясцін. Вось і Прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка падчас візіту ў Зімбабвэ наведаў мемарыял “Акр нацыянальных герояў”, усклаў вянок да Магілы Невядомага салдата. Там пахаваныя дастойныя людзі нацыі, якія шмат зрабілі для сваёй зямлі, якія загінулі ў барацьбе супраць апартэіду.
Аксана Рыжыкава, дырэктар Нясвіжскай цэнтральнай раённай бібліятэкі імя П. Пранузы:
— А цяпер паглядзім, з чым ішлі і ідуць у Афрыку краіны заходняй Еўропы і ЗША. Калі звярнуцца да энцыклапедычных выданняў — з каланіяльнай палітыкай, эксплуатацыяй тэрыторый і таннай рабочай сілы, выкачваннем сыравінных рэсурсаў дзеля свайго ўзбагачэння. Рыхтуюць з мясцовых лаяльныя палітычныя сілы, каб сеяць хаос, трымаць тэрыторыі пад сваім кантролем і ўпраўляць імі. Бізун, кольт, здзекі, смерць ад голаду — вось “тэхналогіі” заходнікаў на чорным кантыненце. Тая ж Зімбабвэ з сярэдзіны ХІХ ст. стагнала пад ігам брытанцаў, увесь час вяла барацьбу з каланізатарамі. У 1930-м годзе англійскія ўлады прынялі закон, якім былі выдзелены тэрыторыі, дзе маглі жыць і праца- ваць толькі белыя людзі. І толькі 18 красавіка 1980 г. рэспубліка была абвешчана незалежнай. Але яшчэ 10 гадоў белыя гаспадары валодалі там сваёй уласнасцю. Ім належала каля 80 % сельскагаспадарчых зямель. У пачатку 90-х уласнасць у іх канфіскавалі на карысць мясцовага насельніцтва, за тры гады — каля 4300 фермаў. У адказ заходнія еўрапейцы ўвялі супраць Зімбабвэ эканамічныя санкцыі. Рэзка ўпала вытворчасць, многія прадпрыемствы закрыліся. Гіперінфляцыя стала самай маштабнай у сусветнай гісторыі.
А такая ганебная з’ява, як гандаль рабамі! Афрыку ператварылі ў “запаведнае поле” камерцыйнага “палявання на чарнаскурых”. Іменна яно стала адной з асноўных крыніц пачатковага капіталу.
Першай пачала гандаль рабамі ў ХV ст. Партугалія. У ХVІ ст. уключыліся Англія, Галандыя (цяперашнія Нідэрланды), Францыя, Данія, а пазней — ЗША. Як вынік — дэградацыя, запусценне вялікіх абласцей Афрыкі, упадак культуры, фізічнае знішчэнне або вываз на плантацыі Ост- і Вест-Індыі вялікай колькасці афрыканцаў: з-за гандлю рабамі кантынент страціў каля 100 млн чалавек. Афрыканскія дзяржавы былі абяскроўлены векавым прыгнётам і барацьбой, што аблегчыла заходнееўрапейцам па- дзел на калоніі. У гэты пера- дзел уключыліся яшчэ Іспанія, Германія, Італія, Бельгія. Захопніцкія і вызваленчыя войны ішлі на кантыненце бесперапынна. Да пачатку Першай сусветнай вайны юрыдычна незалежнымі засталіся толькі Эфіопія і Ліберыя.
Але Вялікая Кастрычніцкая сацыялістычная рэвалюцыя ў Расіі ўскалыхнула ўвесь свет. Яна выклікала крызіс каланіяльнай сістэмы, пачаўся шырокі нацыянальна-вызваленчы рух. Потым пачалася Другая сусветная вайна, у т.л. баталіі ішлі на тэрыторыі сямі паўночна-афрыканскіх дзяржаў, астатнія былі ўцягнуты ў рознай ступені… У 1950 — 1960-х гадах большасць дзяржаў Афрыкі сталі свабоднымі. Па ініцыятыве СССР 15-я сесія Генасамблеі ААН прыняла ў снежні 1960 г. Дэкларацыю аб прадастаўленні незалежнасці каланіяльным краінам і народам.Толькі імперыялісты пастаянна ўмешваліся ў іх унутраныя справы, уносілі раскол у плямёны, вялі прамую агрэсію, арганізоўвалі дзяржперавароты. Тое ж самае адбываецца і ў навейшай гісторыі. Краіны Еўропы ствараюць для Афрыкі кабальныя ўмовы. Транс- нацыянальныя кампаніі прыходзяць туды, каб выцясніць канкурэнтаў, захапіць рынак. І пасеяць беспарадкі, грама- дзянскую вайну. У 1993-94 гг. амерыканскія ідэолагі прапагандай генацыду ўчынілі цэлую катастрофу ў маленькай афрыканскай Руандзе. Народ- насць хуту заклікалі грабіць, зні- шчаць этнічную меншасць — тутсі. Хуту распраўляліся з суседзямі вельмі жорстка. Больш мільёна чалавек загінула. Цяпер нават устаноўлены Міжнародны дзень памяці пра генацыд тутсі — 7 красавіка.Такую ж “тэхналогію” расчалавечвання заходнікі прымяняюць і ў іншых краінах. Таму Аляксандр Лукашэнка заклікаў народ Зімбабвэ быць адзіным, не дапускаць унутры сутычак з-за палітычных амбіцый, берагчы мір. А не здолеюць гэтага зрабіць — зноў трапяць пад каланіяльны прыгнёт.
Мінулы вопыт зносін з заходнееўрапейцамі быў для афрыканцаў малапрыемным, мякка кажучы. Таму яны і ладзяць супрацоўніцтва з Беларуссю, Расіяй і Кітаем.
Тамара ПРАЛЬ-ГУЛЬ,
журналіст.
