Нясвіжскія навіны Засталіся лічаныя тыдні да пачатку турыстычнага сезона ў Беларусі. Тым больш гэта актуальна для Нясвіжа, адной з самых запатрабаваных у падарожнікаў мясцін нашага краю. У адзін з ветраных лютаўскіх дзён завіталі ў гэты старадаўні горад. Свой вулічны шпацыр па гістарычных славутасцях мы распачалі са Слуцкай брамы на ўсходзе, хоць прыехалі з поўначы.
У мурах вучэльні
Са Слуцкай брамай звязана большая частка гісторыі Нясвіжа. Пабудавана ў XVI стагоддзі, калі ўзводзілі гарадскія ўмацаванні. У XVIII стагоддзі браму ўпрыгожыла капліца, да адбудовы якой спрычыніўся сам Караль Станіслаў Радзівіл, вядомы пад мянушкай Пане Каханку. Даўней праз браму праходзіў Слуцкі шлях. Цяпер жа гэтая барочная камяніца стаіць пасярод кругавога скрыжавання — сапраўдная архітэктурная жамчужына.
Манастыр, які стаў каледжам
Далейшы шлях мы трымалі ў Верхні горад, да ратушы, але тут злева па борце да нас прыстаў Нясвіжскі дзяржаўны каледж імя Якуба Коласа. І прызнаюся, узяў нас на абардаж сваёй уваходнай брамай, аздобленай старадаўняй вежай, дзе некалі знаходзілася званіца манастыра бенедыктынак. Але адным шэдэўрам дойлідства XVI стагоддзя не абышлося.
Нас сустрэлі выкладчыцы каледжа, якія правялі праз унутраны дворык у інтэрнат, у сценах якога і знаходзіўся манастыр. Інтэр’ер інтэрната і цяпер адрозніваецца сваёй велічнасцю.
Праз некалькі калідораў мы трапілі ў музей каледжа, дзе даведаліся пра ўсе вехі біяграфіі гэтай вучэльні. Сёлета музей папоўніўся шостым стэндам, які распавядае пра школу, што знаходзілася ў сценах манастыра. Да таго ж ашаламляльнае ўражанне пакінуў збор твораў жывапісу, прадстаўлены таксама ў музеі. Выглядае, нездарма так закружылася галава ў гэтым мураваным віры. Мабыць, не апошнюю ролю адыграла кніга вершаў выпускніка каледжа Міколы Кутаса, з якой мы завіталі ў горад.
«Быў гадзіннік на ратушы»
Больш гадзіны правялі мы ў сценах вучылішча, сярод выпускнікоў якога — акадэмік і міністр замежных спраў. Нарэшце дух яго адпусціў нас працягваць падарожжа па гістарычных мясцінах Нясвіжа.
І вось мы дасягнулі запаветнай камяніцы былога магістрата горада, які цяпер уваходзіць у склад музея-запаведніка «Нясвіж».
Гэты шэдэўр рэнесансу незаслужана абмінаюць многія турысты, якія прыязджаюць групамі на аўтобусах, у тым ліку з-за мяжы. Акрамя ўласнай крамы сувеніраў і кавярні на першым паверсе, дзе святкуюць не толькі вяселлі, ратуша мае багатую экспазіцыю на верхніх узроўнях будынка. У правым ад уваходу крыле — абноўленая і цалкам рэстаўраваная калекцыя старадаўніх гадзіннікаў, якой могуць пазайздросціць некаторыя тэматычныя музеі часу адпаведнага перыяду. Галоўную залу аздабляюць партрэты на поўны рост вялікага князя Стэфана Баторыя, дзякуючы якому 23 красавіка 1586 года Нясвіж атрымаў Магдэбургскае права, і некалькіх князёў Радзівілаў.
Друкар застаецца ў вяках разам з Фарай
Пасля развітання з ратушай мы рушылі вуліцай Міцкевіча, дзе не абмінулі ўвагай помнік Сымону Буднаму. Асаблівую падзяку мы пры гэтым выказалі экскурсаводам музея-запаведніка «Нясвіж». Справа ў тым, што адразу за помнікам знаходзіцца другі ў Еўропе барочны касцёл. Гаворка пра той самы Фарны касцёл Божага Цела, што служыў пахавальняй роду Радзівілаў. Злева ад помніка стаіць будынак былой Нясвіжскай друкарні. Пра значнасць гэтага аб’екта звонку сведчаць толькі маленькія калоны. Тут 10 чэрвеня 1562 года Сымон Будны выдаў «Катэхізіс» кірыліцай «для простых людзей мовы рускай», або старабеларускай, як пісаў яшчэ акадэмік Яўхім Карскі ў XIX стагоддзі. Разам з тым згадаем і пра славу Фарнага касцёла, а дакладней — пра вынікі рэстаўрацыі апошніх гадоў. Дзякуючы аднаўленню гэтага помніка архітэктуры да нас вярнулася знадворная фрэска. Праўда, каб яе пабачыць, нам давялося абысці па перыметры храм і ўзняць вочы амаль да неба.
Прыгожая палова палаца
Пад уражаннем ад ужо ўбачанага крочым да жамчужыны Нясвіжа. Палац Радзівілаў сустрэў нас у настолькі прыгожым убранстве, што мы забыліся на абед, хоць у яго сценах знаходзіцца рэстаран. Агляд жа ўнутранай раскошы распачаўся з прыжыццёвага партрэта асобы, якой па сёння маем быць удзячныя за аднаўленне як навакольных паркаў, так і інтэр’ера. Напрыканцы XIX стагоддзя Марыя дэ Кастэлян Радзівіл надала Нясвіжскаму палацу і яго ваколіцам родныя воку французскія рысы. Удзячны муж Антоній Вільгельм Радзівіл адзначыў яе заслугі памятным валуном з надпісам «За шматгадовую працу па ўпрыгожванні замка».
Наступнай асобай, якая затрымала на сабе ўвагу, была мая знаёмая сучасніца, якая пражыла 103 гады. Князёўна Эльжбета, дачка 16-га гаспадара Нясвіжа, будучы падлеткам, праводзіла вакацыі ў палацы. Хоць у экспазіцыі ўдалося пабачыць толькі пару чорна-белых здымкаў часоў яе юнацтва, але і іх было дастаткова, каб вярнуліся ў памяці зусім свежыя згадкі пра яе прыезд у Беларусь. Дзесяцігоддзе таму мне выпала шчасце паўдзельнічаць у факсімільным узнаўленні часткі кніжнай спадчыны бібліятэкі Радзівілаў, што цяпер большасцю захоўвае Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа. Тады мне ўдалося застаць князёўну Эльжбету ў жыццярадасным духу той самай дзяўчынкі з фотаздымкаў у палацы. Але варта заўважыць, што прысвечаныя ёй пакоі пакуль закрыты для шырокага кола наведвальнікаў, якія маюць магчымасць зазірнуць у іх толькі праз дзверы.
Пра княскі род распавядуць саркафагі
Далейшае сваё падарожжа па палацы мы прысвяцілі навінкам музея-запаведніка «Нясвіж». У адной з залаў экскурсавод Вікторыя Лазінска прадставіла гіпсавую скульптуру Міхала Казіміра Радзівіла, які насіў мянушку Рыбанька. Пасля Паўночнай вайны менавіта гэты ардынат Нясвіжа перабудаваў замак настолькі, што той дайшоў да нас у выглядзе палаца. Варта згадаць, што экспазіцыю музея сталі папаўняць і іншымі падобнымі сучаснымі работамі беларускіх скульптараў, якія заслугоўваюць не меншага захаплення.
Наступнай прыемнай нечаканасцю стала выстава «Замак смутку», якую прысвяцілі пахавальнаму цырыманіялу князёў Радзівілаў. Лазінска адзначыла, што ў 2017 годзе ў крыпце пад касцёлам Божага Цела адкрылі 17 саркафагаў. Трунныя партрэты з іх тарцоў перанеслі ў палац, дзе тыя ўтварылі згаданую выставу. Яе змест выклікаў вялікую цікавасць. Мне, дарэчы, давялося наведваць палац двойчы, у тым ліку гэтую яго частку, да дэманстрацыі дадзенага збору партрэтаў.
За 2022 год музей-запаведнік «Нясвіж» прыняў 320 тысяч турыстаў, што на 130% больш, чым год таму.
Урэшце, нашу ўвагу таксама прыцягнула найбольш разгорнутая выява. На ёй — першы ардынат, які пабудаваў Нясвіжскі замак. Сярод іншага, менавіта Мікалай Хрыстафор Радзівіл па мянушцы Сіротка паспрыяў узвядзенню касцёла Божага Цела і ратушы. Ён жа заклаў традыцыю пахавання Радзівілаў у сямейнай крыпце.
Сувеніры на ўспамін
Адразу пасля выхаду з муроў палаца мы туды вярнуліся, але не ў рэстаран. Так і цягнула спусціцца па крутой лесвіцы ў краму шляхетных рэчаў «Крэдэнс». Яна яўна пераўзыходзіла асартыментам сувенірную краму ў ратушы. А нягож! Крама ў палацы ледзь змяшчалася ў двух прасторных пакоях. Галава ішла кругам ад багацця вырабаў з манаграмай Радзівілаў, сярод якіх былі нават цукеркі. Такая шыкоўная інфраструктура музея-запаведніка амаль пераканала нас застацца таксама ў гасцініцы. Але няўмольны час усё ж змусіў выправіцца ў дарогу.
Прагляд навінак прывёў да высновы, што цяпер для наведвання Нясвіжа аднаго дня замала. Звыклыя аўтобусныя туры можна смела пашыраць да падарожжаў на ўсе выхадныя з выездам увечары пятніцы і гасцяваннем да вечара нядзелі. Гэта дасць магчымасць задзейнічаць больш шырокае кола турыстычнай інфраструктуры, якую нам, на жаль, давялося абмінуць. Даволі складана разам ахапіць гастранамічны і гістарычны, паломніцкі, а таксама актыўны і экалагічны аспекты падарожніцтва. Але адно можна сказаць пэўна: дзякуючы гэтай нашай сустрэчы часцінка Нясвіжа засталася з намі назаўжды.
Источник: www.mlyn.by
