Нясвіжскія навіны Прычына пагутарыць з кіраўніком адкрытага
акцыянернага таварыства “Грыцкевічы”
Яўгенам Здановічам была важкай. Па-першае,
перад Новым годам яму ўручылі медаль
“За працоўныя заслугі”. Па-другое,
летась ён пераступіў прыкметны рубеж
у сваім жыцці — 55-годдзе з дня нараджэння.
Па-трэцяе, мінула пяць гадоў, як ён стаў
дырэктарам гэтага сельгаспрадпрыемства.
Па-чацвёртае, сёлета, а дакладней — сёння,
15 лютага, споўнілася 30 гадоў
з дня вываду савецкіх войск з Афганістана,
а Яўген Уладзіміравіч — воін-інтэрнацыяналіст,
адслужыў у далёкай азіяцкай краіне два гады.
З энтузіязмам
Цікава, якія зрухі адбыліся ў ААТ “Грыцкевічы” за час дырэктарства Яўгена Здановіча?
— Раслінаводства ў гаспадарцы і так знаходзілася на належным узроўні. А вось зрухі больш бачныя ў жывёлагадоўлі, — расказаў Яўген Уладзіміравіч. — Мы значна павялічылі колькасць буйной рагатай жывёлы: калі ў 2013 годзе яе было 2805 галоў, у 2014-м — 2869, то ў 2018 г. — 3387. Натуральна, вырасла шчыльнасць жывёлы на гектар сельгасугоддзяў. А перад галіной раслінаводства паўстала задача забяспечыць яе дастатковай колькасцю якасных кармоў. Асноўная грашовая выручка гаспадаркі (70 %) ідзе ад жывёлагадоўлі, таму ёй і надаём вялікую ўвагу.
Валавая вытворчасць малака тут паступова расла з кожным годам. У 2013-м яна была крыху больш за 6500 тон, у 2014-м перавысіла 7700 тон, а ў 2018-м дасягнула 10294,5 тоны. Надой на 1 фуражную карову ў гэтыя ж гады выглядаў наступным чынам: 5647 кг, 6655 кг і 8579 кг. Павялічылася прывага маладняку буйной рагатай жывёлы, амаль у два разы вырасла валавая прывага.
Медаль “За працоўныя заслугі”
Яўгену Здановічу ўручыў Прэм’ер-міністр
Рэспублікі Беларусь Сяргей Румас
Актыўна працягваецца ўкараненне перадавых тэхналогій. У акцыянерным таварыстве ў канцы 2016 года поўнасцю здалі ў эксплуатацыю новую робатызаваную ферму “Супрунавічы”. Хутка яна выйдзе на праектную магутнасць: цяпер тут штодня рэа-лізуюць 8 тон малака, будуць — 10 тон. Паралельна ідзе мадэрнізацыя іншых ферм. Удасканальваюць тэхналогію на МТФ “Мацылёўшчына”. А малочнатаварную ферму “Грыцкевічы” перапрафілявалі ў ферму па дарошчванні і адкорме. Тут будуць вырошчваць рамонтных цялушак. Летась сто галоў з усіх ферм рэалізавалі гаспадаркам раёна. Пакупнікі, гаворыць Яўген Уладзіміравіч, засталіся задаволеныя: іх маладыя каровы адрозніваюцца дастойнай прадуктыўнасцю.
Тры-чатыры гады ішло абнаўленне асноўных сродкаў. Кошт іх падвоіўся. Знос машына-трактарнага парка даходзіў да 80 %, давялося купляць новую тэхніку. Яе абнавілі напалавіну. Гэта дало магчымасць своечасова і якасна выконваць усе тэхнала-гічныя аперацыі як у раслінаводстве, так і ў жывёлагадоўлі.
Многае зроблена, многае яшчэ трэба зрабіць. Рэзервы для павышэння прадуктыўнасці жывёлы, аддачы гектара, упэўнены кіраўнік, ёсць. Гэта і далейшае ўдасканаленне тэхналогій, і работа з кадрамі. Маецца на ўвазе далейшае абнаўленне машына-трактарнага парка: трэба набыць новыя трактары, кормараздатчыкі, пасяўныя агрэгаты. Неабходна давесці да канца перабудову былой МТФ № 1: заканчваюць будынак, прызначаны для рамонтных цялушак, малочны блок пераабсталююць пад пункт асемянення цялушак, пабудуюць новы цялятнік і правядуць рэканструкцыю старога.
Работа з кадрамі мае на ўвазе, у тым ліку, і прыцягненне ў гаспадарку маладых спецыяліс-таў. У апошні час у “Грыцкевічы” на працу іх прыйшло дзесяць.
— Маладыя, нявопытныя. Вучацца. І я разам з імі вучуся, — расказвае Яўген Здановіч. — Чым можна заахвоціць чалавека ў вёсцы? Жыллём. Будуем яго. У 2016-м у аграгарадку Грыцке-вічы ўвялі 8-кватэрны двухпавярховы дом. У першым квартале бягучага закончым 2-кватэрны. Заклалі яшчэ адзін 2-кватэрны, дзе наваселлі плануюцца таксама сёлета. Дарэчы, іх будуем на месцы знесеных старых, безгаспадарчых. І вясковыя вуліцы прыгажэюць.
І сацыяльныя стандарты ў аграгарадку павінны захоўвацца. Летась мы пачалі развіваць у сваім акцыянерным таварыстве новую сферу — гандаль, адкрылі ў Грыцкевічах магазін і сталовую. Вяскоўцы задаволены, аб’ект запатрабаваны. І я назіраю, з якім энтузіязмам працуюць там людзі, што атрымалі рабочае месца.
У бягучым годзе ў аграгарадку пасля рамонту адчыніць дзверы яшчэ адзін магазін, які гаспадарка пакуль узяла ў райспажыўтаварыстве ў арэнду. З пачатку лютага пачаў працаваць камбінат бытавога абслугоўвання — таксама аб’ект акцыянернага таварыства. Можна атрымаць паслугі цырульні, адрамантаваць адзенне. 2 лютага сюды наведаліся першыя кліенты. У дадзены момант даводзяць да ладу лазне-пральны камбінат. На баланс гаспадаркі перайшлі сельскі Дом культуры і спартыўная зала. Яны таксама патрабуюць рамонту. А яшчэ ў планах — абсталяванне дзіцячай пляцоўкі, упарадкаванне паркавай зоны. Будзе дзе праводзіць з карысцю вольны час і дзецям, і дарослым. У планах — рэканструкцыя тэрыторыі каля адміністрацыйнага будынка, рамонт самой канторы. Хочам зрабіць цэнтр аграгарадка прыгожым і сучасным.
— Мне ў дадзеным выпадку што падабаецца: ёсць школа, ёсць дзіцячы сад, — акцэнтуе ўвагу мой суразмоўца. — У школе на пяць гадоў наперад пра-глядаецца напаўненне класаў. У садку свабодных месцаў няма. Гэта надае ўпэўненасць: вёска будзе жыць!
Каб зацікавіць школьнікаў сельскагаспадарчымі прафесіямі, спецыялісты сустракаюцца з імі, расказваюць, арганізуюць экскурсіі на вытворчасць гаспадаркі. Выпускнікі СШ, хто жадае, атрымліваюць накіраванне для паступлення. Хутка ў “Грыцкевічы” вернуцца пасля такога навучання маладыя спецыялісты механізацыі і жывёлагадоўлі.
Паспяхова вырашаць сацыяльныя пытанні можна, маючы грошы.
— Вось мы іх зарабілі ў апошнія гады — і ўзяліся за невы-творчыя аб’екты, — тлумачыць Яўген Уладзіміравіч. — Наша выручка ў 2018-м амаль у тры разы перавысіла паказчык 2013-га. Трэба адзначыць, што і зарплата людзей расце: у 2013-м сярэднямесячная была чуць больш за 414 рублёў, у 2014-м — больш за 568 рублёў, летась перавысіла 907 рублёў.
Усё дасягнутае, новыя планы і іх ажыццяўленне — вынік нястомнай працы калектыву, каманды. Да работнікаў трэба ставіцца і патрабавальна, і з павагай, неабходна цаніць людзей, упэўнены дырэктар. Ён у людзях цэніць прыстойнасць і адказнасць. І лічыць: трэба і самому быць для іх добрым прыкладам.
Урокі Карчміта
Яўген Здановіч па прафесіі інжынер-механік. Сельскую механізацыю выбраў свядома, бо нарадзіўся і жыў у вёсцы. Бацькі трымалі вялікую хатнюю гаспадарку, даводзілася шмат працаваць. Усё гэта юнаку было блізка і вядома, а да тэхнікі яго заўсёды цягнула. У 1989 годзе ён скончыў Беларускую сельгасакадэмію. У гэтай жа ўстанове сустрэў сваю будучую жонку, і абое былі размеркаваны пасля вучобы ў Нясвіжскі раён. Наталля Якаўлеўна атрымала накіраванне ў калгас “17 Верасня”, мужу там месца не было і ён паехаў у Сноў, да Міхаіла Карчміта: “Малады спецыяліст. Закончыў вучобу. Шукаю работу”. — “Пакажы дыплом”. Паказаў, але без укладыша, дзе выстаўлены адзнакі. “Пакажы мне ўкладыш”, — патрабаваў Міхаіл Аляксандравіч. За адзнакі маладому чалавеку сорамна не было — там стаялі амаль усе пяцёркі. І яго прынялі ў калгас імя Калініна (цяпер — СВК “Агракамбінат Сноў”).
— Работа ў “Снове” вам многа дала?
— Так. Той узровень гаспадарання, які заклаў Карчміт у перабудову сельгаспрадпрыемства, той падыход да вырашэння праблем, адказнасць — гэта ўсё ад-білася на маёй працы. Вопыт я атрымаў каласальны.
Працаваў загадчыкам майстэрняў. У той час іх будавалі новыя, і Міхаіл Аляксандравіч неяк зазірнуў на будоўлю. У яго да мяне было шмат пытанняў: “Што тут будзе?”, “А тут?”, “А як яно бу-дзе падавацца?”, “Дзе будзеце рухавікі рамантаваць?”, “А дзе — акумулятары?”. Я здзівіўся: “Дык ёсць жа будаўнікі, няхай гля-дзяць”. А ён патрабаваў: “Цяпер за імі хадзіце, падказвайце. Вам жа потым эксплуатаваць гэты аб’ект. Не ліквідуеце недаробкі зараз — потым ужо не дагоніце, або будзеце самі ліквідоўваць”. Так я атрымаў сапраўдны ўрок як спецыяліст: удзельнічайце ў любым працэсе. Усё абдумаў, асэнсаваў, і калі праз тыдзень старшыня зноў пацікавіўся справамі на будучых майстэрнях, расказаў яму, як бачу іх эксплуатацыю. Потым усё будаўніцтва ішло пад маім кантролем. І сапраўды, калі загадзя ўсё прадугледзець — якой прадукцыйнай будзе далейшая работа! Што мы ў майстэрні толькі ні рабілі, пачынаючы ад рамонту рухавікоў, паліўнай апаратуры, акумулятараў, нават вакуумных помпаў, і заканчваючы выточваннем і зваркай дэталей.
У ліпені 2002 года Міхаіл Карчміт прызначыў Яўгена Здановіча сваім намеснікам. Памятаю, перад гэтым у адзін з прыездаў нас, журналістаў, у агракамбінат Міхаіл Аляксандравіч падзяліўся сваімі планамі:
— Прыглядаюся я, прыглядаюся… Бачу ў ім надзейнага памочніка. Сціплы. Адказны. Талковы. Справу ведае. “Афганец”.
Вось за гэтыя рысы і прызначыў Міхаіл Карчміт спецыяліста сваім намеснікам. Праўда, Яўгена Здановіча такая ракіроўка застала знянацку: “Я ж нічога такога асаблівага не зрабіў. Ад спраў канторы быў далёка. Займаўся сваімі тэхнічнымі пытаннямі”. Што ж, трэба аддаць належнае Міхаілу Аляксандравічу: у людзях ён разбіраўся, кадры падбіраў умела.
Калі ў маі 2004 года не стала Героя Беларусі Міхаіла Карчміта, Яўген Здановіч пяць месяцаў выконваў абавязкі старшыні праўлення агракамбіната.
З красавіка 2013 года ён, зарабіўшы 23-гадовы працоўны стаж у “Снове”, пачаў выконваць абавязкі дырэктара ААТ “Грыцкевічы”, а ў снежні стаў дырэктарам. Чалавек неабыякавы, энергічны, ён упэўнена вядзе калектыў уперад. За што і адзначаны медалём “За працоўныя заслугі”.
Сімвалічна, што наша сустрэча з Яўгенам Здановічам адбывалася 1 лютага, у дзень 70-годдзя Міхаіла Карчміта. І мой суразмоўца недзе з гадзіну назад прыехаў са сноўскіх могілак, дзе на раённым узроўні ўшанавалі памяць Героя Беларусі, аддаючы даніну павагі таленавітаму кіраўніку, настаўніку моладзі.
… І малая радзіма ў сэрцы
— Яўген Уладзіміравіч, хто ваш ідэал у жыцці?
— Бацькі. Маці, Марыя Іосіфаўна, працавала ў адным з калгасаў на роднай Пружаншчыне даяркай, знаходзілася ў ліку перадавых. Цяжкая ў той час была іх праца. Я параўноўваю: у якіх умовах некалі даяркі працавалі і ў якіх умовах нашы зараз працуюць. Дзве вялікія розніцы. Ды якія дзве?! У тры, у дзесяць разоў адрозненне.
Бацька, Уладзімір Сямёнавіч, быў добрым майстрам, усё ўмеў. Таму і я люблю сваімі рукамі ўсё рабіць. Напрыклад, свой дом у Снове будаваў сам. Праўда, доўга — цэлых сем гадоў.
Бацькоўская хата ў вёсцы Масявічы Пружанскага раёна цяпер пустуе. Наведваемся з сёстрамі туды. Часта — не выпадае, але раз у год, на Радуніцу — абавязкова еду на магілы бацькоў. Самотна, канешне. Часам папракаю сябе, што мала іх праведваў, калі яшчэ жылі…
— Што для вас галоўнае ў жыцці?
— Сям’я. Дзеці, унук, якому ідзе трэці год. Шмат аддаём з жонкай яму ўвагі і любові.
— Аб чым марыце?
— Каб усё добра склалася ў сям’і. Канешне, хвалюешся за дзяцей, перажываеш.
Што тычыцца нашага сельгаспрадпрыемства — каб было яно самадастатковым, магло абапірацца на ўласныя сілы.
Каб быў мір на зямлі. Сённяшнія падзеі ў свеце, у той жа Украіне, сведчаць: людзі хутка забыліся пра жахі Другой сусветнай вайны.
Афган. “Маміны малітвы мяне выратавалі”
Ёсць у біяграфіі Яўгена Здановіча два асаблівыя гады, пра якія ніколі не забудзе, не вы-красліць са старонак жыцця. І расказваць пра тыя падзеі ён не любіць, каб не вярэдзіць душэўнай раны. А пачынае апавядаць — на сэрцы робіцца цяжка, трывожна, няўтульна. Гэта — пра Афган.
Здымак адлюстроўвае непарушнае некалі славянскае брацтва.
На ім — двое рускіх, двое беларусаў і ўкраінец.
Агульныя для ўсіх пакучае сонца Афгана, высокае чужое неба
над галавой, чужыя непрыветлівыя горы. Агульная небяспека.
І агульная воінская задача, якую паставіла перад імі дзяржава.
Яфрэйтар Яўген Здановіч — на першым плане справа
Яго прызвалі ў армію ў сакавіку 1981-га. Другі год савецкія салдаты ўдзельнічалі ў ваенных дзеяннях у Дэмакратычнай Рэспубліцы Афганістан, урад якой папрасіў дапамогі ў СССР, каб падтрымаць дэмакратычныя сілы. З Гродна, адкуль прызываўся Яўген Здановіч, 14 вагонаў з навабранцамі адправілі на паўднёвы ўсход нашай велізарнай тады краіны. Радавы Здановіч трапіў у туркменскую Кушку — самую паўднёвую кропку Савецкага Саюза. Граніца з Афганістанам — побач. Тры месяцы салдат праходзіў навучанне. Але там давалі агульныя веды, а вось калі трапілі ў Афганістан, пачаўся падбор ваеннаслужачых па спецыяльнасці. Паколькі ў яго па матэматыцы ў школе заўсёды было “выдатна”, юнак трапіў вылічальнікам у артылерыю. Кожная батарэя мела свайго вылічальніка. Разведчыкі дастаўлялі звесткі пра месцазнаходжанне душманаў, а вылічальнік разлічваў каардынаты, куды страляць артылерыстам. Трэніраваў Здановіча, і даволі жорстка, капітан з нямецкім прозвішчам Ган. Вельмі сур’ёзны быў таварыш, успамінае Яўген Уладзіміравіч. Вымуштроўваў яго на хуткасць і дакладнасць работы на прыборы ўпраўлення агнём (ПУО-1). Каардынаты нанясення ўдару па праціўніку можна было разлічваць яшчэ і па формуле. Яўген Здановіч і гэта ўмеў. Атрымлівалася нядрэнна. У спаборніцтвах на лепшага спецыяліста-вылічальніка часці ён заняў першае месца.
Яўген Здановіч захоўвае некалькі фотаздымкаў з афганскай вайны. Але самы дарагі для яго — вось гэты. На зваротным баку картачкі напісана: “Узнагароджваецца радавы Здановіч Я.У. за 1-е месца ў спаборніцтве на лепшага спецыяліста-вылічальніка часці. Камандзір в/ч 85675 падпалкоўнік Котаў”
Вылічальнік — прафесія вельмі адказная. Ад дакладнасці яго разлікаў залежала і жыццё савецкіх салдат. Бо калі памылішся — снарады могуць легчы на пазіцыю сваіх…
— Артылерысты маглі загінуць пры пераездзе, калі б “духі” арганізавалі засаду. Мне пашанцавала, на нас не нападалі. А вось пехацінцы, якія ішлі пасля артабстрэлу на зачыстку варожых пазіцый, на жаль, часта гінулі. Шкада хлопцаў, — гаворыць Яўген Уладзіміравіч. — Са мной жа выпадак здарыўся такі. Наша калона ноччу мяняла дыслакацыю. Я ехаў у кабіне аўтамашыны, якая везла снарады. Вадзіцель-азербайджанец, Мурадаў, не справіўся з кіраваннем, і машына сарвалася з абрыву. Памятаю толькі, як яна нахілілася… “Ляцелі” мы некалькі дзясяткаў метраў. Калі прыйшоў у сябе, убачыў: уверсе, на горнай дарозе, ідуць машыны. А мы ляжым унізе, у перавернутай. Траўмы, сінякі. Але мы — жывыя. У кузаве знаходзілася 60 рэактыўных снарадаў. Яны не здэтанавалі. Бензін не загарэўся. Кабіна не сплюшчылася — не дапусціла спецыяльная канструкцыя. Вось такі шчаслівы зыход…
Мама мая была глыбока веруючым чалавекам. Можа, яе малітвы, яе просьбы да Усявышняга і выратавалі мяне ў той вайне.
— Страшна было?
— Страху не было. Вы ведаеце, мы тры месяцы праслужылі ў Кушцы. І там прапаноў-валі заставацца: трэба было ствараць вучэбную базу, абслугоўваць тэхніку. Але з трох вагонаў навабранцаў (а гэта сто чалавек), што прыбылі з Гродна, ніхто не выказаў жадання застацца, усе паехалі ў Афганістан. Мабыць, гэта ў нас гены патрыятызму ад бацькоў, дзядоў. Мы выконвалі свой воінскі абавязак.
Месца дыслакацыі часці, у якой служыў мой суразмоўца, — горад Шынданд, правінцыя Фарах. Гэта на поў-дзень ад горада Герата і на поўнач ад Кандагара. Заходняя частка Афганістана. Тыя навабранцы з Беларусі, якіх цягнік даставіў, у адрозненне ад Я. Здановіча, ва ўзбекскі Тэрмез, апынуліся ў раёне сталіцы краіны — Кабула.
Цяжар вайны ён раздзяляў з юнакамі з Гродна, Ваўкавыска, Жлобіна і іншых гарадоў. Пасля дэмабілізацыі перапісваліся, падтрымлівалі стасункі. Толькі з часам захапілі іншыя падзеі, імкненні, праблемы, сувязь паступова абарвалася. Але памяць засталася.
І цікавая сустрэча адбылася пазней, калі Яўген Здановіч прыйшоў на працу ў калгас імя Калініна. На мехдвары размовы, роспыты пра армейскую службу ў мужчын — справа звычайная. Выявілася, што і Здановіч, і механізатар Аляксандр Шарамета служылі ў 28-м армейскім рэактыўна-артылерыйскім палку ў Афганістане. Толькі яфрэйтар Здановіч ужо рыхтаваўся да дэмабілізацыі, перадаваў свой вопыт моладзі. А сярод маладых хлопцаў, толькі-толькі прыбыўшых з Саюза, і быў наш зямляк са Слабады — Саша Шарамета.
Яўген Уладзіміравіч захоўвае медаль “Воін-інтэрнацыяналіст”. Пакажа яго ўнуку, калі той падрасце, раскажа пра апаленае вайной юнацтва.
Тамара ПРАЛЬ-ГУЛЬ.
Здымкі — з асабістага архіва Я.У. Здановіча.
