Нясвіжскія навіны 1905 год. Ён даволі трагічны для гісторыі Расіі. Адбылася рэвалюцыя, якая скончылася крывавым разгонам з боку сіл імператарскай арміі. Па версіі гісторыкаў, менавіта гэты год і яго падзеі сталі асноўным фундаментам да ўзнікнення рэвалюцый 1917 года.
Але была яшчэ і руска-японская вайна, у якой руская армія пацярпела балючую паразу. Цусімская — асноўная і лёсавызначальная бітва рускага і японскага флоту, у якой японскія караблі атрымалі чыстую і сакрушальную для саперніка перамогу.
У тым жа, 1905 годзе, адзін з лепшых рускіх паэтаў-сімвалістаў піша невялікі верш “Дзяўчына спявала ў царкоўным хоры”, які прысвечаны якраз падзеям у Японскім моры. Аляксандр Блок вельмі цяжка перажываў смерць сваіх суайчыннікаў, паразу расійскіх маракоў і яе наступствы для краіны.
У вершы праследжваецца два накірункі: па-першае — гэта надзея, што нешта можна змяніць і вярнуць, з другога боку — гэта дарэмнасць усіх мар на шчаслівае завяршэнне падзей. Твор напісаны незвычайным для таго часу памерам — дольнікам, якім мала карысталіся ў ХІХ стагоддзі.
Але чаму менавіта гэты верш — яскравы прыклад сімвалізму Блока ў паэзіі для мяне? Як мне здаецца, тут прысутнічае даволі яркі прыклад сімвалу — карабель, які пайшоў у мора, але не зможа больш вярнуцца. Што можа яшчэ больш наглядна паказаць прадчуванне трывогі ў пачатку твора, калі надзея ёсць, і трагедыі — у канцы, калі яна знікае. Прысутнічаюць тут біблей-скія вобразы і адсылкі да Бібліі — “радасць будзе”. Вось, напэўна, чаму я выбраў менавіта гэты верш, — для асэнсавання некаторых аспектаў творчасці Аляксандра Блока ў сваёй рубрыцы. А што атрымалася — глядзіце ніжэй.
Девушка пела в церковном хоре
О всех усталых в чужом краю,
О всех кораблях, ушедших в море,
О всех, забывших радость свою.
Так пел ее голос, летящий в купол,
И луч сиял на белом плече,
И каждый из мрака смотрел и слушал,
Как белое платье пело в луче.
И всем казалось, что радость будет,
Что в тихой заводи все корабли,
Что на чужбине усталые люди
Светлую жизнь себе обрели.
И голос был сладок, и луч был тонок,
И только высоко, у Царских Врат,
Причастный Тайнам, — плакал ребенок
О том, что никто не придет назад.
Александр БЛОК.
Храм, дзе дзяўчына спявала ў хоры
Аб тых, хто кінуў родны свой кут,
Аб тых караблях — далёка ў моры,
Хто шчасця мець не змог з-за пакут.
Спяваў яе голас, ляцеў у купал,
Прамень жа ззяў на белым плячы.
І кожны са змроку глядзеў і слухаў,
Як белай сукенкі голас гучыць.
І ўсім здалося, што радасць будзе,
Што ў ціхай завадзі ўсе караблі,
Што на чужыне стамлёныя людзі
Светлы спакой сабе здабылі.
Быў голас салодкі, прамень — ледзь белы,
А далей — за Браму — за далягляд —
Дзіця так плача, бо разумее,
Што болей ніхто не прыйдзе назад.
Пераклад Андрэя КОЗЕЛА.
